Ιστορική αναδρομή

Από το 2000 π.Χ. περίπου χρονολογούνται οι πρώτες μορφές ασφάλισης, οι οποίες αφορούν στην προστασία από πιθανούς επιχειρηματικούς κινδύνους και στον καταμερισμό των ζημιών στα πλαίσια μεταφορικών δραστηριοτήτων δια ξηράς ή δια θαλάσσης.

Ο κώδικας του Βαβυλώνιου βασιλιά Χαμουραμπί (1750 π.Χ.) προβλέπει ότι σε περίπτωση απώλειας ή κλοπής εμπορευμάτων κατά τη μεταφορά τους, ο μεταφορέας απαλλάσσεται από την υποχρέωσή του να παραδώσει τα εμπορεύματα εφόσον αποδειχθεί ότι δεν είναι υπαίτιος ούτε συνένοχος, ενώ η ζημιά μοιράζεται ανάμεσα στους συμμετέχοντες στο καραβάνι εμπόρους.

1200 χρόνια αργότερα, το 916 π.Χ., οι κάτοικοι της Ρόδου θέτουν ουσιαστικά τις βάσεις της ναυτασφάλισης, καθώς προβλέπουν την κατάσταση «γενικής αβαρίας» και τις αρχές διακανονισμού της, με τη συμμετοχή και τον επιμερισμό των κινδύνων από κοινού μεταξύ όλων των εμπλεκομένων σε μία θαλάσσια μεταφορά. Το σύνολο των γνωστών ως «Νόμος των Ροδίων» πρακτικών θα κωδικοποιηθεί πολλούς αιώνες αργότερα από τον Ιουστινιανό (553 μ.Χ.) στο πλαίσιο του νομοθετικού του έργου.

Οι Ερανικές Εταιρίες της ελληνικής αρχαιότητας, οι οποίες αποβλέπουν στη στήριξη των οικογενειών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες και στην κάλυψη των εξόδων κηδείας, αποτελούν την πρώτη μορφή ασφάλισης ζωής. Τα μεταγενέστερα ρωμαϊκά Collegia Tenuiorum υπηρετούν τους ίδιους σκοπούς.

Το μοντέλο των Ερανικών Εταιριών απαντάται και κατά το Μεσαίωνα με τις Guildes (Επαγγελματικές Συντεχνίες) που παρέχουν στα μέλη τους βοήθεια σε περίπτωση σωματικής ή υλικής βλάβης μέσω ειδικών ταμείων.

Στις ασφαλίσεις θαλάσσιων μεταφορών παρατηρείται η σημαντικότερη εξέλιξη, καθώς το 1063, Ενετοί και Γενοβέζοι κυρίως έμποροι βρίσκουν τον τρόπο να προστατεύουν τα πλοία και τα φορτία τους κατά των ζημιών που προκαλούν οι καιρικές συνθήκες ή και οι πειρατές: ιδρύουν ένα ταμείο στο οποίο συνεισφέρουν τακτικά και από το οποίο αποζημιώνονται. Γνωστή ως Code d’Amalfi, η οργάνωσή τους καταρτίζει και τα πρώτα ασφαλιστήρια συμβόλαια.

Στην Ιταλία, την Ισπανία και τη Γαλλία αποδίδεται η απαρχή της ναυτασφάλισης. Και στις τρεις χώρες αυτές βρέθηκαν αρχεία των 13ου και 14ου αιώνων που αφορούν σε ζητήματα ναυτικού δικαίου και ασφάλισης. Η πρώτη εταιρία περιορισμένης ευθύνης με σκοπό τη χρηματοδότηση και διασφάλιση του θαλάσσιου εμπορίου ιδρύεται στη Τουλούζη το 1378. Η πρώτη ασφαλιστική εταιρία χερσαίων και θαλάσσιων μεταφορών δημιουργείται στη Γένοβα το 1424, ενώ κατά την ίδια εποχή περίπου (1435) δημοσιεύονται Los capitulos de Barcelona, οι πρώτες νομοθετικές διατάξεις που ρυθμίζουν τις ναυτικές ασφαλίσεις.

Κατά το 13ο και 14ο αιώνα, Ιταλοί θαλασσοπόροι και έμποροι εγκαθίστανται στο Λονδίνο όπου μεταφέρουν τις εμπορικές και ασφαλιστικές τους πρακτικές. Προς τα τέλη του 16ου αιώνα και κατά το 17ο αιώνα, η ολοένα αυξανόμενη σημασία του Λονδίνου ως εμπορικού κέντρου ευνοεί την ανάπτυξη στην αγγλική πρωτεύουσα της θαλάσσιας ασφάλισης. Το 1575 ιδρύεται ειδικό γραφείο για την καταχώρηση των ασφαλιστηρίων (Office of Assurances), ενώ το 1601 δημιουργείται το πρώτο δικαστήριο για την επίλυση διαφορών που σχετίζονται με την ασφαλιστική κάλυψη των θαλάσσιων μεταφορών.

Το 1691, ο Edward Lloyd ανοίγει στην Tower Street ένα καφενείο όπου συγκεντρώνονται έμποροι και πλοιοκτήτες της εποχής και όπου συναλλάσσονται όσοι αναζητούν ασφάλιση για τα πλοία τους και όσοι προτείνουν την κάλυψή τους. Η Lloyd’s του Λονδίνου αποτελεί ακόμα και σήμερα το «ναό» της θαλάσσιας ασφάλισης.

Αντίστοιχη ανάπτυξη παρουσιάζεται στην Πορτογαλία, στην Ιταλία, στη Γαλλία και στην Ολλανδία, όπου και ιδρύεται το 1629 η πρώτη εταιρία με αποκλειστικό σκοπό την ασφάλιση των θαλάσσιων μεταφορών.

Η ασφάλιση με την σύγχρονη έννοια χρονολογείται από το 1666, οπότε ξεσπάει στο Λονδίνο μια μεγάλη πυρκαγιά που καταστρέφει 13.200 κτίρια. Μετά από την πυρκαγιά αυτή, ο Nicholas Barbon ανοίγει ένα γραφείο ασφάλισης κτιρίων και κατοικιών. Λίγο αργότερα, το 1698, ιδρύεται στην Αγγλία η πρώτη ασφαλιστική εταιρία ζωής.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η πρώτη ασφαλιστική εταιρία δημιουργείται το 1732, ενώ ο Benjamin Franklin, μέσω της Philadelphia Contributionship for the Insurance of Houses from Loss by Fire, καθιερώνει την έννοια της πρόληψης, καθώς αποκλείονται οι κατοικίες για τις οποίες ο κίνδυνος πυρκαγιάς είναι υπερβολικά μεγάλος. Στην Αγγλία και πάλι εμφανίζεται για πρώτη φορά η ασφάλιση αυτοκινήτου, καθώς το 1932 γίνεται υποχρεωτική η ασφάλιση της ευθύνης προς τρίτους για τα σε κυκλοφορία οχήματα.

Η ελληνική ασφαλιστική δραστηριότητα αναπτύσσεται αρχικά μέσω ασφαλιστικών εταιριών που λειτουργούν εκτός Ελλάδας πριν από την ίδρυση του Νεοελληνικού κράτους. Το 1789 ιδρύεται από Έλληνες στην Τεργέστη η «Societa Greca D’ Assicurazioni», ενώ το 1816 ανοίγει στην Οδησσό η «Εταιρία των Ηνωμένων Ασφαλιστικών Γραικών». Στην Κωνσταντινούπολη μεταξύ του 1819 και του 1833 γεννώνται οι εταιρίες «Πήγασος», «Αίολος», «Ομόνοια», «Ευθύτις» και άλλες, που ασχολούνται κυρίως με ασφαλίσεις μεταφορών. Το 1838 ιδρύεται από τον Αγγ. Γιαννικέζη η «Reunion Adriatica» που θα λειτουργήσει μέχρι τις μέρες μας.

Στον ελλαδικό χώρο, η πρώτη ασφαλιστική εταιρία - «Η Ελλάς» - ιδρύεται στη Σύρο το 1828 από τον Ιωάννη Καποδίστρια. Ακολουθούν «Το Ελληνικόν Ασφαλιστικόν Κατάστημα» και η «Φιλεμπορική». Στα τέλη του 19ου αιώνα δημιουργείται η «Εθνική», ενώ το 1928 ιδρύεται στην Αθήνα «Ο Φοίνιξ».